Kunnen we een aantal kenmerken uitwerken waaraan een goede vakdidactiek natuurwetenschappen moet voldoen? Kunnen deze kwaliteitskenmerken in praktijkvoorbeelden verduidelijkt worden?

Natuurwetenschappen komt als vak in het secundair onderwijs voor als een clustering van fysica, chemie en biologie in richtingen met wetenschappelijke geletterdheid als hoofddoelstelling. De clustering tot natuurwetenschappen biedt pedagogische en inhoudelijke kansen, maar de situatie is ook problematisch omdat een dergelijke vakdidactiek zich op het spanningsveld bevindt tussen gemeenschappelijkheid en eigenheid van de disciplines. Een vakdidactische traditie om daarmee om te gaan ontbreekt grotendeels in tegenstelling tot die van de vakken apart.

Vakdidactiek natuurwetenschappen speelt in op deze problematiek en geeft aanzetten voor een vakdidactische ontsluiting voor natuurwetenschappen. Het resultaat van het project is een interdisciplinair model, dat een zinvolle structuur biedt voor de vakdidactiek natuurwetenschappen. Dat model wordt in de publicatie Vakdidactiek Natuurwetenschappen uitgewerkt aan de hand van acht kwaliteitsindicatoren. Het model wordt verder geïllustreerd door bruikbare leermaterialen voor het hedendaagse thema 'Co₂ en klimaat'. De gids biedt inspiratie voor docenten en studenten in de geïntegreerde lerarenopleiding, maar ook voor leerkrachten secundair onderwijs die zich vragen stellen bij de didactiek van het vak natuurwetenschappen.

Beide foto’s uit de nascholing ‘CO2 en klimaat’, KHLim 2013, georganiseerd in het kader van het project Vakdidactiek Natuurwetenschappen.

Publicatie

• Clijmans, L., De Smet, E., Frans, R., Poncelet, F., Tamassia, L., Vyvey, K. (2013). Inspiratiegids Vakdidactiek Natuurwetenschappen. 

De Inspiratiegids Vakdidactiek Natuurwetenschappen kan via freja.vandeborg@ucll.be besteld worden aan €20 (incl. BTW, excl. verzendkosten)

Voor docenten die de gids als cursusmateriaal voor hun studenten willen invoeren, geldt een studentenprijs van €15 (excl. verzendkosten), op voorwaarde dat de gidsen voor de hele groep ineens worden besteld en in één factuur worden afgehandeld. Verzendkosten kunnen eventueel vermeden worden indien afspraken worden gemaakt over afhalen.

Zoek en vind op een vlotte manier recent en relevant onderzoek dat je kan gebruiken in je les- en klaspraktijk via het webplatform Edurama.

Relevant onderzoek vinden en gebruiken voor de klaspraktijk

Het doel van het kernproject Edurama van het expertisenetwerk School of Education van de Associatie KU Leuven is het ontwikkelen van een webplatform waarop Vlaamse lerarenopleiders, leraren en studenten terecht kunnen om recent en relevant onderzoek terug te vinden om te gebruiken in de les- en klaspraktijk. Professionele ontwikkeling van leraren(-in-opleiding) en lerarenopleiders is immers één van de essentiële middelen om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen. Hiervoor is het belangrijk dat relevant onderzoek binnen de vakdomeinen van de lerarenopleiding beschikbaar en bruikbaar is. Er wordt immers een blijvend probleem gesignaleerd inzake doorstroming van praktijkgerichte, wetenschappelijk verantwoorde onderzoeksresultaten naar het onderwijs. 

Stimulans voor informatie- en onderzoeksvaardigheden

Op Edurama kunnen lerarenopleiders, leraren(-in-opleiding) en onderzoekers recent onderzoeksmateriaal over specifieke onderwijs-onderwerpen vinden. De materialen bestaan uit (synopsissen van) wetenschappelijke papers, boeken, publicaties op basis van onderzoeksprojecten. Het is een ideale bron van informatie voor studenten van de lerarenopleiding die op zoek zijn naar relevante literatuur in het kader van een opdracht of eindwerk, voor lerarenopleiders die zoeken naar bronnen om hun onderwijspraktijk onderzoeksgeïnformeerd vorm te geven, ...
Meer info over hoe je Edurama kan gebruiken als een tool voor het stimuleren van de informatie- en onderzoeksvaardigheden tijdens je lessen, vind je in de gebruikswijzer.

Zelf publicaties toevoegen

Je kan zelf meehelpen om je eigen onderzoek of andere relevante publicaties zichtbaar te maken voor een breder publiek. Het is immers mogelijk om zelf publicaties toe te voegen aan Edurama, na het aanmaken van een account via 'Mijn Edurama'. Een online publicatiewijzer geeft aan op welke manier het onderzoek kan aangeleverd worden voor publicatie op de website en hoe dat onderzoek op de website gerapporteerd wordt. 

Het project gaat de uitdaging aan om meerSTEMmige vakdidactiek te ontwerpen en uit te testen, die zowel recht doet aan de eigen klankkleur van de afzonderlijke wiskundige, wetenschappelijke en technische disciplines, als aan hun samenspel in de hedendaagse moderne samenleving.

Aanleiding

In Vlaanderen en Europa staat de hernieuwing van het STEM-onderwijs - de verzamelnaam voor de technische en exact wetenschappelijke vakken - hoog op de beleidsagenda. In een samenleving die verdere innovatie wil stimuleren is er nood om de interesse en de kennis van leerlingen voor de STEM-vakken te stimuleren. 
Het project MeerSTEMmiG gaat in op de concrete vakdidactische vraag van verschillende scholen om hun STEM-curriculum te herdenken en te hernieuwen.

Doelstellingen

Het ontwerpen van een coherente en relevante STEM-didactiek
Alhoewel de verzamelnaam STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) vaak wordt gebruikt in de literatuur, is er nood om een didactiek en een leerlijn uit te werken, die zowel recht doet aan de afzonderlijke disciplines, als aan de interacties tussen deze disciplines.

Het concretiseren van de overkoepelende STEM-didactiek in concrete leermaterialen

Het uittesten van de ontworpen STEM-didactiek in de dagdagelijkse schoolpraktijk
Het effect van de ontworpen STEM-didactiek op de leermotivatie en de leerresultaten van de leerlingen wordt gemeten via een pre- en een post-test.

Het verbinden van de vakdidactische expertise van lerarenopleiders en de praktijkexpertise van leraren uit het secundair onderwijs via een leergemeenschap
Binnen MeerSTEMmiG wordt een wisselwerking tussen de vakdidactische expertise van de lerarenopleiders en de leraren secundair onderwijs gestimuleerd. Via een intensief coachingstraject worden leraren opgeleid om op basis van de STEM-didactiek zelf lesmaterialen te ontwerpen en uit te testen en hun ervaringen te delen. 

MeerSTEMmig Atomiummodel

In de MeerSTEMmige visie op de vakdidactiek van wetenschappen en techniek stellen de bollen de wetenschappers en technici voor, die elk vanuit hun eigen specialiteit met elkaar samenwerken. De verbindingen tussen de bollen, de verbindingen tussen de mensen en de disciplines maken dat het Atomium ontstaat. 
Wetenschappers en technici kijken op hun eigen manier naar de werkelijkheid, maar durven ook gaan voor de interactie waaruit iets nieuws kan ontstaan. 

Verwachte uitkomsten

• Overkoepelende visie op STEM-didactiek
• Uitdagende en relevante STEM-leermaterialen die direct bruikbaar zijn in de klaspraktijk
• Onderzoeksrapport over de leereffecten van de ontworpen STEM-didactiek
• Uitrol van een professional learning community voor STEM-didactiek in een samenwerking tussen de lerarenopleiding en het secundair onderwijs

Betrokken vakdidactische experten UC Leuven-Limburg

• Erica Andreotti, vakdidacticus fysica voor de rol van fysica in Science
• Ann Emonds, vakdidacticus techniek voor de rol van Technology
• Renaat Frans, vakdidacticus fysica voor de rol van fysica in Science, voor Maths en voor de ondersteunende expertise van senior onderzoeker
• Filip Poncelet, vakdidacticus chemie voor de rol van chemie in Science
• Ivo Jansen, vakdidacticus techniek voor de rol van Technology
• Johan Goyvaerts, vakdidacticus mechnica voor de rol van Engineering (2014-2015)
• Joris Lambrechts, voor het inbrengen van expertise omtrent de meting van de leermotivatie van de leerlingen (zelf-determinatie-theorie) (2014-2015)

Partners

Deelnemende secundaire scholen 2014-2015:

• Sint-Jozefinstituut, Genk
• Onze-Lieve-Vrouwlyceum, Genk
• Sint-Jan Berchmanscollege, Genk
• Sint-Gummaruscollege, Lier
• Heilig Graf Instituut, Turnhout
• Sint-Aloysiusinstituut, Geel
• 't Peperstraatje, Geel
• Sancta Maria Instituut, Kasterlee
• GO! Middenschool, Geel
• Technisch Instituut Sint-Michiel, Bree
• Agnetendal, Peer
• Middenschool Heilig Hartinstituut, Bree
• Campus De Helix, Maasmechelen

Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Hasselt:

• Wim Peeters, fysica
• Peter Bogaerts, techniek

Deelnemende scholen 2015-2016:

• Pius X Middenschool, Tessenderlo
• Talentenschool, Turnhout
• Provinciale Middenschool, Diepenbeek
• Vrij Technisch Instituut, Lier
• Sint-Gabriëlcollege, Boechout
• Immaculata-Instituut, Sint-Michiels (Brugge)
• Sint-Vincentiusmiddenschool, Lanaken
• Petrus&Paulus Campus West, Oostende
• Sint-Martinusscholen, Herk-de-Stad
• GO! Middenschool Domein Speelhof, Sint-Truiden

De leergemeenschap MeerSTEMmiG wordt ook voor het project Ark of Inquiry ingezet. 

In samenwerking met de Cosmodrome in Genk. 

Leren ondernemen in de hoogtechnologische sector!

SpinOff wil een brug slaan tussen de inzichten van de moderne wetenschappen en de kansen die dit biedt tot hoogtechnologisch ondernemen. Om leerlingen te laten proeven van de moderne wetenschappen en technologie en hun toepassingen in hoogtechnologisch ondernemen, heeft de Katholieke Hogeschool Limburg samen met de Universiteit Antwerpen, Universiteit Hasselt, KU Leuven, DSP Valley en IMEC het brugproject SpinOff opgezet. Dit project wordt ondersteund door het Agentschap Ondernemen van de Vlaamse Overheid.

Partners van het project:

• UAntwerpen, Visielab: prof. dr. Jan Sijbers
• UAntwerpen, Bimef: prof. dr. Joris Dirckx
• KU Leuven, Departement Fysica: prof. dr. JP Loquet, prof. dr. C Van Haesendonck
• UHasselt, IMO-IMOMEC: prof. dr. Wim Deferme
• KU Leuven, Campus Diepenbeek, Embedded Systems & Security: prof. dr. Nele Mentens
• DSP Valley: dr. Peter Simkens, ing. Björn Van de Vondel

Met de steun van:

• Agentschap Ondernemen
• Vlaanderen in Actie

!! De website van het brugproject SpinOff kan je vanaf nu terugvinden op spinoff.vakdidactiek.be !!

Ook tijdens het schooljaar 2015-2016 wordt het SpinOff-traject opnieuw ingericht. 
Dit jaar is het traject lichtjes veranderd en vernieuwd. Lees er alles over in dit document. 

Laat je alvast inspireren door het kant-en-klare lesmateriaal dat in de vorm van leerstations wordt aangeboden.
Bekijk het eerste leerstation over onbegrijpelijke fenomenen. 

Bekijk het filmpje over het SpinOff-traject!

Laat je klaspraktijk uitdagen door nieuwe wetenschappelijke inzichten en inspirerende voorbeelden. P-reviews brengt resultaten van wetenschappelijk onderzoek over actuele vakdidactische thema's op een vlot leesbare manier voor de leraar en de lerarenopleider.

Stimulans voor een innoverende en onderzoeksgeïnformeerde klaspraktijk

P-reviews wil bijdragen tot een grotere toegankelijkheid van het wetenschappelijk onderzoek en stimuleren dat deze inzichten ook daadwerkelijk kunnen doorstromen naar de klaspraktijk. Onderzoek is immers een motor voor een een innoverend didactisch handelen in de klas. De P-reviews bieden vele concrete praktijkvoorbeelden die aansluiten bij de eigen onderwijscontext om de transfer tussen onderzoek en onderwijs te verhogen. 

Wat zijn P-reviews?

Vakdidactische praktijkgerichte reviews bieden op een systematische en verantwoorde wijze een samenvattend overzicht van relevante wetenschappelijke bronnen betreffende de klaspraktijk of een praktijkgerichte problematiek of casus. Ze zijn van vakdidactische oorsprong en op een vlot leesbare, relevante en hanteerbare wijze geschreven.

Keuze voor een breed spectrum aan vakdidactische thema's

Aansluitend bij de bestaande diversiteit uit de onderwijspraktijk kiest P-reviews voor een breed spectrum aan vakdomeinen waarbinnen specifieke vakdidactische thema's worden belicht. De publicaties zijn tevens gericht naar verschillende onderwijsniveaus (basis- en/of secundair onderwijs). 

P-reviews

Op dit moment omvat de reeks volgende publicaties:

Helena Taelman
De effectiviteit van woordenschatinterventies in de kleuterklas
Vakdomein: taal
Onderwijsniveau: basisonderwijs

Laura Tamassia & Renaat Frans
Onderwijs in de wetenschappen: beter geïntegreerd of niet?
Vakdomein: natuurwetenschappen
Onderwijsniveau: secundair onderwijs

Paul Janssenswillen
Geschiedenisonderwijs en etnisch-culturele diversiteit: hoe begin je eraan?
Vakdomein: geschiedenis
Onderwijsniveau: secundair onderwijs

Kristof Van Werde
Bestaat er evidentie voor verbeterde leerprestaties en attituden door context-geleide benaderingen in het wetenschapsonderwijs?
Vakdomein: natuurwetenschappen
Onderwijsniveau: secundair onderwijs

Isabel Tallir
Motivatie van leerlingen binnen de lessen lichamelijke opvoeding in het lager en secundair onderwijs: hoe pak je het aan?
Vakdomein: bewegingsopvoeding
Onderwijsniveau: basis- en secundair onderwijs

Kristof Van de Keere & Stephanie Vervaet
Leren is onderzoeken. Aan de slag met wetenschap in de klas
Vakdomein: wereldoriëntatie
Onderwijsniveau: basisonderwijs

Stimuleren van het gebruik van de P-reviews

Om de daadwerkelijke transfer van onderzoek naar onderwijs te garanderen, is het gebruik van de P-reviews binnen een reële onderwijscontext van groot belang. Vanuit deze bekommernis wordt de publicatie van P-reviews ondersteund via een online webplatform: www.p-reviews.be.

Op het webplatform kan je bijkomende ondersteuning vinden:

Online lightversie
Op het online webplatform vind je beknopt de belangrijkste bevindingen van de P-reviews en bijkomende didactische wenken en praktijkvoorbeelden om het gebruik binnen de klaspraktijk te stimuleren.

Vrije beschikbaarheid
Deze publicatie wordt via een creative commons-licentie (cf. colofon) digitaal gratis ter beschikking gesteld voor het brede onderwijsveld via het webplatform, om een brede verspreiding te faciliteren.

Onderzoeksvaardigheden
De P-reviews kunnen tevens ingezet worden om de ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden van leraren-in-opleiding en leraren te stimuleren. Op het webplatform vind je hiertoe de rubriek 'onderzoeksvaardigheden' met concrete opdrachten en suggesties voor de verdere ontwikkeling ervan. 

Partners

• Thomas More Kempen - Job De Meyere - projectleider
• Katholieke Hogeschool VIVES - Kristof Van De Keere - Bachelor Lager Onderwijs
• KHLim - Renaat Frans en Laura Tamassia – Bachelor Secundair Onderwijs – Vakdidactisch Centrum
• KAHO Sint-Lieven – Helena Taelman – Bachelor Kleuter Onderwijs
• CVO Limlo – Kristof Van Werde - Specifieke Lerarenopleiding Secundair Onderwijs
• KU Leuven – Bieke De Fraine – Onderwijseffectiviteit en Evaluatie - Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen

In Limburg zijn er veel kwaliteitsvolle cultuureducatieve initieven. KriZoom zorgt voor inhoudelijke uitwisseling en verbinding tussen de verschillende initiatieven en organisaties.

KriZoom (ENCE Limburg) verzamelt, verbindt, onderzoekt, verspreidt en inspireert. Het Limburgs netwerk voor cultuureducatie komt tegemoet aan de grote regionale vraag naar expertise-ontwikkeling en –deling over de grenzen van de sectoren onderwijs, jeugd en cultuur heen. We komen tot expertisedeling door het nemen van concrete initiatieven op vraag van de netwerkleden. De georganiseerde initatieven hebben een sterke inhoudelijke en verbindende focus. Om een groeiend en open netwerk te zijn, maken we gebruik van een rizoommodel. Doordat iedere cultuureducatieve speler zich bij deze enthousiaste groep kan aansluiten, verspreidt het netwerk zich als een rizoom door de provincie. Op die manier probeert KriZoom een samenhangend verhaal te schrijven. In de naam van het netwerk wordt er op een directe manier naar de rizomatische aanpak verwezen. Voor ‘rizoom’ werd de letter van Kunst, Kultuur, Kreativiteit geplaatst.

KriZoom wordt gecoördineerd door het Vakdidactisch Centrum van de UC Leuven-Limburg.

21 februari 2013:
De Mix is de Max (atelier Koen Vanmechelen)

KriZoom, het nieuw Limburgs expertisenetwerk voor cultuureducatie, ziet op 21 februari in Hasselt het levenslicht! Samen met Vitamine C werd er voor die gelegenheid een spetterende bruis- en broedpartij georganiseerd. Met Soheila Najand en Koen Vanmechelen als gids ondernamen we een zoektocht naar multidentiteit en de rol die cultuureducatie hierin kan spelen.

18 april 2013:
Studio KriZoom (C-Mine Cultuurcentrum)

Gerhard Jäger, KriZooms eerste ‘educator in residence’, is gastheer voor alle Limburgse cultuureducatoren op 18 april in C-Mine cultuurcentrum! Zijn ABC-studio, een interactieve, multidisciplinaire, kunsteducatieve leeromgeving, vormt met inspirerende ideeën, boeken, materialen en verhalen het decor van deze bijeenkomst.

10 december 2013:
Huiskameroverleg (Literair museum)

Op 10 december organiseerde KriZoom rondetafelmomenten waarbij de deelnemers hun cultuureducatieve plannen aan de dromen van collega’s konden koppelen.

29 januari 2014:
Kunst in het Labo (wetenschapscampus Diepenbeek)

Wetenschappen en kunst hebben een historische band. De hedendaagse, hybride kunst lijkt die band te herontdekken. Op 29 januari 2014 komt bioloog-kunstenaar Angelo Vermeulen naar Diepenbeek om over zijn werk als kunstenaar en wetenschapper te vertellen. Biologie, technologie en sociale verbinding staan in zijn werken centraal.

17 juni 2014:
Kunst, Cultuur en Jeugd (Jeugdhuis Heusden-Zolder)

Hoe bereik je jongeren en wat zijn succesvolle methodes als je kunst en cultuur wil binnenbrengen in het jeugdwerk?
Op 17 juni zoeken we naar antwoorden op deze boeiende vraag. Een aantal inspirerende initiatieven gidsen ons doorheen de middag. Gidsen van dienst:
Murgafanfare: interculturele dialoog via performance
Urban Woorden: jeugdige mix van slam, rap en performance
Improvisatietheater onder leiding van Villa Basta

3 november 2014:
Muzische verbindingsdag (CIAP Hasselt)

Scholen en culturele partners worden samengebracht in het oude gouvernementsgebouw in Hasselt om op zoek te gaan naar duurzame en standvastige cultuurgebaseerde samenwerkingen. 

Op zoek naar een pedagogiek van het meesterschap.
Geen leraar zonder de liefde voor het vak. Maar kan je de liefde voor je vak ‘oefenen’? Is die onder woorden te brengen? Is die dimensie zichtbaar te maken?

De leerkracht wordt vaak omschreven in termen van een objectieve professionele deskundigheid. Dat de leerkracht daarnaast gekenmerkt wordt door een passie en een liefde voor het vak wordt niet ontkend, maar vaak gedacht als een subjectief niet-te-omschrijven dimensie. We zeggen dan “hij heeft het of hij heeft het niet”.

Wij draaien deze redenering om en veronderstellen dat deze fundamentele, schijnbaar ongrijpbare dimensie wel degelijk zichtbaar en leerbaar te maken is. We ontwikkelden bruikbare materialen ter introductie van deze liefde voor het vak in de lerarenopleiding:

Glossarium: sleuteltermen zoals aandacht, zorg, concentratie, geduld, schoonheid, gedrevenheid, deugd,... worden uitgeschreven op verhalende wijze en laten op die manier de leraar aan het woord.
Kijkwijzer: (filmische) beelden waarin leraren de rol van het meesterschap tonen in de klaspraktijk
Oefeningen: reflectiefiches waarmee studenten aan de slag kunnen met de kijkwijzer en het glossarium. Hoe vanuit een liefde voor het vak kijken naar onze eigen klaspraktijk?

Publicatie

In dit glossarium presenteren we de leerkracht als iemand die houdt van zijn of haar vak. In een verklarende woordenlijst presenteren we aspecten en dimensies die verwijzen naar de manier waarop de leraar zich verhoudt tot de wereld, de leerlingen en de school.

Woorden zoals toewijding, aanvaarding, nauwgezetheid, geduld verwijzen daarmee naar het kloppende hart van de leraar.

De woorden brengen de inspirerende kracht van de liefhebbende leraar in beeld. Het gaat telkens over unieke ervaringen die een liefdevolle verhouding tot het vak, de leerling en zichzelf meedelen.

Te bestellen via: acco

Links

Alle materialen werden gepubliceerd op de website: www.liefdevoorhetvak.be